H μνημονιακή διάταξη για αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, που επρόκειτο βάσει του νόμου να τεθεί σε εφαρμογή, αποφασίστηκε να «παγώσει», καθώς αναμένεται να προκαλέσει την αντίδραση των ασφαλισμένων σε μια οξυμένη πολιτικά περίοδο που δεν απέχει πολύ από τις εκλογές.
Οι συνέπειες των όποιων αποφάσεων θα ήταν αρνητικές, καθώς οι ασφαλισμένοι που βρίσκονται κοντά στην ηλικία συνταξιοδότησης εμφανίζονται ήδη πολύ αναστατωμένοι με τις επικείμενες παρεμβάσεις.
Μάλιστα, σύμφωνα με τους ειδικούς, η ανησυχία για αύξηση των ορίων ηλικίας έχει συμβάλλει στην έκρηξη του αριθμού των αιτήσεων συνταξιοδότησης φέτος αλλά και τα τρία προηγούμενα χρόνια.
Δεν διαπιστώνεται ανάγκη άμεσης παρέμβασης
Παράλληλα, με βάση τις σχετικές μελέτες της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής, δεν προκύπτει ανάγκη για άμεσες παρεμβάσεις, καθώς δεν διαπιστώνεται αύξηση του προσδόκιμου ζωής και μεταβολή του δείκτη γήρανσης.
Ειδικότερα, η αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, που θα έπρεπε να θεσμοθετηθεί το 2026, προκειμένου να εφαρμοστεί, με σταδιακό τρόπο, εντός του 2027, αναμένεται να επανεξεταστεί το 2030, καθώς ο επανέλεγχος σε σχέση με τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος πραγματοποιείται κάθε τριετία.
Τα σημερινά όρια, όπως έχουν θεσμοθετηθεί εδώ και μία δεκαετία (62 έτη με 40 χρόνια ασφάλισης ή 67 έτη με 15ετία), δίνουν στο ασφαλιστικό σύστημα τη δυνατότητα να ισορροπήσει χωρίς την ανάγκη άμεσων παρεμβάσεων.
Το υπουργείο Εργασίας
Στο ίδιο μήκος κύματος, πηγές του Υπουργείου Εργασίας τονίζουν κατηγορηματικά ότι δεν προβλέπεται τα επόμενα χρόνια αύξηση των ορίων, καθώς υπάρχει περιθώριο χρόνου σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες για τους εξής λόγους:
Η Ελλάδα βρίσκεται στο «απυρόβλητο» την τελευταία δεκαετία, καθώς μετά από την πίεση της τρόικας αυξήθηκαν κατά 2 έτη τα ηλικιακά όρια στα 67 και στα 62 από 1/1/2013, πολύ περισσότερο δηλαδή από εκείνη την αύξηση που θα προέκυπτε από την εφαρμογή του νόμου του 2010.
Επιπλέον, με το νόμο 4336/2015 αυξήθηκαν με βίαιο τρόπο και όλα τα ενδιάμεσα ηλικιακά όρια συνταξιοδότησης.
Τι προβλέπει ο νόμος Κατρούγκαλου
Ας δούμε όμως τι ισχύει σήμερα. Σύμφωνα με τη διάταξη του νόμου Κατρούγκαλου, η οποία δεν καταργήθηκε, από την 1/1/2024 τα όρια ηλικίας θα ανακαθορίζονται ανά τριετία, με βάση πάντα το προσδόκιμο ζωής.
Από το 2010 έως το 2015 είχαμε αύξηση του προσδόκιμου ζωής (περίπου 7 έως 12 μήνες). Ωστόσο, την περίοδο 2015-2020 δε σημειώθηκε αντίστοιχη αύξηση. Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια, εξαιτίας της πανδημίας, το προσδόκιμο ζωής έχει υποχωρήσει, οπότε, σύμφωνα με το Υπουργείο Εργασίας, δεν απαιτείται προς το παρόν να ανοίξει συζήτηση για αύξηση των γενικών ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης.
Επιπλέον, θετικά επιδρούν η μείωση της ανεργίας, η αύξηση της απασχόλησης καθώς και η αύξηση των μισθών, που ενισχύουν τα έσοδα του ΕΦΚΑ.
Τα δεδομένα
Πιο αναλυτικά, τα δεδομένα που αναμένεται να καθορίσουν την οριστική απόφαση είναι τα εξής:
1) Σχέση ασφαλισμένου – συνταξιούχου
Με βάση τις προβολές που έχουν γίνει έως τώρα, η συγκεκριμένη αναλογία, έστω και με δυσκολία, διατηρείται στο 1,7 – 1,65 προς 1. Μπορεί να μην επιτυγχάνεται το όριο του 2 προς 1 ή και ανώτερο, που είναι ο ιδανικός στόχος, αλλά ακόμα και έτσι, εκτιμάται ότι μπορεί να επιτευχθεί ανάλογη ισορροπία στο ασφαλιστικό σύστημα, ώστε να μην υπάρξουν δυσμενείς παρεμβάσεις έως το 2030.
2) Δείκτης γήρανσης
Άμεσα συνυφασμένο με το προσδόκιμο ζωής, ο συγκεκριμένος δείκτης παρουσιάζει το πόσο μειώνεται ο πληθυσμός της χώρας, συνδυαστικά με την αύξηση της αναλογίας ηλικιωμένων, στοιχείο που μπορεί να προκαλέσει αύξηση στις δημόσιες δαπάνες για συντάξεις.
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών (ΙΔΕΜ), σήμερα στην Ελλάδα σχεδόν το 23% των κατοίκων είναι άνω των 65 ετών, ενώ το 2023 οι πολίτες άνω των 65 ήταν σχεδόν 1 εκατ. περισσότεροι από τα παιδιά 0–14 ετών, στοιχείο που δείχνει την επιδείνωση της κατάστασης.
3) Δημογραφικό
Σύμφωνα με την Eurostat, ο πληθυσμός της Ελλάδας αναμένεται να μειωθεί από 10,44 εκατ. το 2022 σε 7,78 εκατ. το 2070. Ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων (λόγος πληθυσμού 65+ προς 20–64) αυξάνεται από 39 το 2022 σε 74,4 το 2050 και στη συνέχεια μειώνεται στο 66 το 2070.
Το προσδόκιμο ζωής για τους άνδρες αυξάνεται από 78,8 έτη το 2022 στα 86,5 έτη το 2070, ενώ για τις γυναίκες από 84,2 στα 90,4 έτη.
4) Απασχόληση – ανεργία
Η μείωση της ανεργίας σε συνδυασμό με την αύξηση της απασχόλησης ευνοεί τη βελτίωση των δημόσιων εσόδων από εισφορές. Παράλληλα, η απασχόληση στις μεγαλύτερες ηλικίες (π.χ. εργαζόμενοι συνταξιούχοι) μπορεί να αντισταθμίσει εν μέρει τη γήρανση.
5) Παραγωγικότητα
Οι θετικοί ρυθμοί ανάπτυξης και η βελτίωση των μισθών επιδρούν θετικά στα έσοδα από ασφαλιστικές εισφορές.
Σύμφωνα με το προσχέδιο του προϋπολογισμού για το 2026, προβλέπεται ιδιαίτερα θετικό αποτέλεσμα για τα έσοδα του e-ΕΦΚΑ από εισφορές. Συγκεκριμένα, για το τρέχον έτος υπολογίζεται ότι συνολικά στους Οργανισμούς Κοινωνικής Ασφάλισης (ΟΚΑ) θα καταγραφεί πλεόνασμα υψηλότερο κατά 1,088 δισ. ευρώ σε σχέση με το αρχικό σενάριο.
Αυτό σημαίνει πως το τελικό πλεόνασμα θα ανέλθει στα 2,087 δισ. ευρώ, κυρίως λόγω της αύξησης των εσόδων από εισφορές.
